HELLAS PELOPONNISOS Ναός Επικούριου Απόλλωνα κλίμα Παυσανία

                                        Επιστρέψτε τη Ζωφόρο του Ναού του Επικούρειου Απόλλωνα στην Ηλεία

Του Αθανάσιου Κατσίμπελη*

Πριν από δύο εβδομάδες  15χρονοι Έλληνες μαθητές και μαθήτριες του 2ου Γυμνασίου Κορίνθου μαζί με τους καθηγητές τους που πραγματοποιούσαν εκπαιδευτική εκδρομή στο Λονδίνο επισκέφθηκαν το Βρετανικό Μουσείο και διεμήνυσαν  σηκώνοντας  ελληνικές σημαίες: «τα γλυπτά του Παρθενώνα είναι ελληνικά», «BRING THEM BACK» είπαν!(φέρτε τα πίσω). Ταυτόχρονα οι  Έλληνες μαθητές παρέδωσαν 36 επιστολές στον διευθυντή του Μουσείου με τις οποίες εξήγησαν με σαφείς και τεκμηριωμένες θέσεις, για ποιους λόγους οι Άγγλοι πρέπει να επιστρέψουν άμεσα τα κλεμμένα γλυπτά στην Ελλάδα.

Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ινδία ο Βρετανός πρωθυπουργός  δήλωσε ότι η Μεγάλη Βρετανία  δεν πρόκειται ποτέ να επιστρέψει τα γλυπτά του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Προέβη στις δηλώσεις αυτές με αφορμή τον αγώνα των Ινδών για την επιστροφή του τεράστιου διαμαντιού των 105 καρατίων «Κοχ-ι-Νουρ», ενός από τα μεγαλύτερα του κόσμου το οποίο το 1850 ο τότε βρετανός κυβερνήτης της Ινδίας είχε αποστείλει «δώρο» στη βασίλισσα Βικτωρία.«Δεν πιστεύω πως αυτή είναι η σωστή προσέγγιση, η επιστροφή του διαμαντιού», δήλωσε ο Κάμερον. Τόνισε δε ότι «είναι το ίδιο ζήτημα με τα Ελγίνεια Μάρμαρα», όπως τα αποκάλεσε.

Βέβαια δεν είναι μόνο ο Βρετανός Πρωθυπουργός  που συνηθίζει ανόητα να αποκαλεί τα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνα  «Ελγίνεια Μάρμαρα». Ίσως είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που ένας κλέφτης σαν τον Έλγιν δίνει το όνομά του σε μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς τα οποία κλάπηκαν από μία χώρα σαν την Ελλάδα για να κοσμούν ένα Μουσείο αποικιοκρατικό σαν αυτό του Λονδίνου.

Ένα Μουσείο και μια χώρα που χρωστάει και στην Ηλεία την επιστροφή της Ζωφόρου του Επικούριου Απόλλωνα. Μπορεί οι περισσότεροι να γνωρίζουν πως οι Βρετανοί μας έχουν κλέψει μόνο τα γλυπτά του Παρθενώνα αλλά στην πραγματικότητα χιλιάδες αρχαιότητες έχουν κλαπεί με αθέμιτα μέσα από τη χώρα μας και κοσμούν κορυφαία Μουσεία  σε όλη την Ευρώπη. (Αφροδίτη της Μήλου, Νίκη της Σαμοθράκης, Ζωφόρος του Ναού του Επικούρειου Απόλλωνα … )

Και σε εμάς τους Ηλείους χρωστάτε κύριε Κάμερον.

Μπορεί να μη σας το έχουν πει οι σύμβουλοί σας αλλά εδώ στην Ηλεία, 14 χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας, σε υψόμετρο 1.130 μ., επάνω στο όρος Κωτίλιο σε μια τοποθεσία  που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βάσσες (που σημαίνει μικρά πλατώματα σε βράχους), οι κάτοικοι της γειτονικής Φιγάλειας είχαν ιδρύσει, από τον 7ο αι.π.Χ, το ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα, τον οποίο και λάτρευαν με την προσωνυμία του Επικουρίου. Το επίθετο Επικούριος δόθηκε την εποχή των πολέμων με τους Σπαρτιάτες γύρω στο 650 π.Χ. ως θεός συμπαραστάτης στον πόλεμο και την αρρώστια.

Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς της Αρχαιότητας, έργο του αρχιτέκτονα Ικτίνου και εφάμιλλο με το επίσης σπουδαίο έργο του ιδίου, τον Παρθενώνα. Είναι  επίσης το πρώτο μνημείο στην Ελλάδα (1986) που η UNESCO συμπεριέλαβε στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο ναός αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας.

Η περίφημη ζωφόρος του  είχε μήκος 31 μ. και στις είκοσι τρείς ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες της, απεικονίζονται δυο πολύ αγαπητά θέματα της Ελληνικής μυθολογίας: η Αμαζονομαχία και η Κενταυρομαχία. Οι πλάκες αυτές βρέθηκαν στο δάπεδο του σηκού, κάτω από λιθοσωρό αρχιτεκτονικών μελών, κατά την ανασκαφή του 1812. Τότε έγινε η πρώτη συστηματική ανασκαφή του ναού από τους: J. Foster, C. R. Cockerell, K. H. von Hallerstein, G. Gropius, J. Linckh, O. M. Stackerlberg, και P. O. Brondsted.

Τα ευρήματα της ανασκαφής μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στη Ζάκυνθο, με τη συγκατάθεση του Βελή πασά, ο οποίος είχε δωροδοκηθεί. Το 1814 η ζωφόρος αγοράστηκε σε δημοπρασία με εντολή του Άγγλου αντιβασιλέα πρίγκιπα Γεωργίου και το 1815 κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο. Η υφαρπαγή αυτή κ.Κάμερον, χαρακτηρίστηκε από τον άγγλο διανοούμενο Christian Muller ως πράξη βανδαλισμού, αντίστοιχη με εκείνη του λόρδου Έλγιν .

Η ζωφόρος του ναού αυτού, κ.Κάμερον, είναι ένα πραγματικό αριστούργημα που η ζωντάνια και η έκφραση των μορφών, καθώς και η συνταιριασμένη πλοκή των σκηνών, το κατατάσσουν στους καλύτερους γλυπτικούς διακόσμους της αρχαιότητας. Κι εσείς, βεβαίως, δεν έχετε κανένα λόγο να μας την επιστρέψετε αφού κι εμείς σε αυτό το κράτος δεν σας τη ζητάμε.

Έχετε δίκιο να μας αγνοείτε κ.Κάμερον γιατί ήρθε ο Δήμαρχος του Λονδίνου στην Αρχαία Ολυμπία να παραλάβει την Ολυμπιακή φλόγα για τους Αγώνες του Λονδίνου και ελάχιστες ήταν οι φωνές διαμαρτυρίας και προβολής του ζητήματος της επιστροφής των κλεμμένων από την Ελλάδα αλλά και από την Ηλεία.

Βλέπετε εθνική πολιτική για το θέμα αυτό δεν έχουμε εδώ και χρόνια και το ενδιαφέρον των τοπικών μας αρχόντων  για την εθνική μας κληρονομιά είναι ανύπαρκτο. Δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ποιων αρχαιοτήτων μας ζητάμε τον επαναπατρισμό, ούτε έχουμε θέσει σε υψηλό πανευρωπαϊκό επίπεδο τις ενδεχόμενες απαιτήσεις μας . Αγνοούμε δε, πολλές φορές και δεν εκμεταλλευόμαστε όπως πρέπει και τις διεθνείς συμφωνίες. Δεν πιέζουμε, όπως οφείλουμε, τη διακυβερνητική επιτροπή της UNESCO για την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους. Μέσω αυτών των διαδικασιών άλλες χώρες όπως η Τουρκία, για παράδειγμα, τα κατάφεραν. Πρόσφατα η Τουρκία πέτυχε την επιστροφή της  Σφίγγας του Μπογιάζκιοϊ.

Αυτό όμως, κ.Κάμερον, που μας πειράζει πιο πολύ, είναι πως δεν ανεχόμαστε να μας λοιδορούν στη Μεγάλη Βρετανία  όπου τα ΜΜΕ της χώρας με το reality show “Go Greek for a week” – «Γίνε Ελληνας για μία εβδομάδα» ή άλλες ανόητες και σκανδαλώδεις εκπομπές , μας παρουσιάζουν  εμάς τους Έλληνες -επειδή κάποιοι φρόντισαν να μας φτιάξουν αυτή την εικόνα στο εξωτερικό-  ως «βολεμένους», «κλέφτες» με ροπή στη φοροδιαφυγή και σε κάθε είδους παραβατικότητα.

Δεν γνωρίζω αν τα παιδιά μας θα δουν κάποια στιγμή στη ζωή τους να γυρίζουν τα κλεμμένα στη χώρα μας. Ούτε γνωρίζω αν τούτος ο λαός, ο ελληνικός  θα καταφέρει να ξανακερδίσει ποτέ αυτά που του έκλεψαν ενώ παράλληλα χαρακτηρίζουν τον ίδιο κλέφτη.Προτείνω όμως να εμπιστευθούμε και να πιστέψουμε το χρησμό του Οδυσσέα Ελύτη στο «Άξιον Εστί»:

«Με πελέκι βαρύ τη χτυπούν, με σκαρπέλο σκληρό την τρυπούν

με καλέμι πικρό τη χαράζουν, την πέτρα μου.

Κι όσο τρώει την ύλη ο καιρός τόσο βγαίνει πιο καθαρός

ο χρησμός απ' την όψη μου:

ΤΗΝ ΟΡΓΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΝΑ ΦΟΒΑΣΤΕ

ΚΑΙ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ Τ' ΑΓΑΛΜΑΤΑ!»