Αθλητικό ιδανικό.-Αθλητισμός.....Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ολυμπία, Ιστορία, Απαρχή των Ο Α chunk 1

ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΛΑΔΙ ΕΛΙΑΣ

Posted on Ιουνίου 10, 2013 by ΕΚΗΒΟΛΟΣ

ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΛΑΔΙ ΕΛΙΑΣ

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ

 

Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ των Ολυμπιακών Αγώνων ανάγεται στους μυθικούς χρόνους, στη διαμάχη μεταξύ του Δία και του Κρόνου. Σύμφωνα με τις αρχαιότερες καταγραφές, ο Δίας αντιμετώπισε τον Κρόνο για την κυριαρχία του κόσμου και κατάφερε να τον νικήσει πάνω στον λόφο της Ολυμπίας. Η μεγάλη νίκη του γιορτάστηκε από τους Ολύμπιους θεούς με αγώνες που έκαναν στην περιοχή. Εκεί ο Απόλλων αναδείχθηκε πρωταθλητής, νικώντας τον Ερμή στο τρέξιμο και τον Άρη στην πυγμαχία.

Σε άλλη παράδοση, που αναφέρεται στο ίδιο μυθολογικό υπόστρωμα, γίνεται λόγος και για τον Ηρακλή. Όταν η Ρέα έκρυψε τον νεογέννητο Δία σε μια σπηλιά του βουνού της Κρήτης της Ίδης για να μη τον καταπιεί ο Κρόνος, τον φύλαγαν οι Κουρήτες. Αυτοί ήταν πέντε αδέλφια, που πήραν το όνομα Ιδαίοι Δάκτυλοι, επειδή έμεναν στην Ίδη. Κάποτε τα πέντε αδέλφια ήρθαν στην Ολυμπία και ο μεγαλύτερος από αυτούς, που τον έλεγαν Ηρακλή, για να διασκεδάσει μια μέρα, έβαλε τους αδελφούς του να τρέξουν. Τον νικητή, τον αντάμειψε με ένα στεφάνι από κλαδί αγριελιάς. Παίρνοντας αφορμή από αυτό το παιχνίδι που του άρεσε, αποφάσισε να θεσπίσει τους αγώνες, να τους δώσει δηλαδή επίσημη μορφή και να μην τρέχουν μόνο τα αδέλφια του αλλά και άλλοι νέοι της περιοχής. Κι επειδή τα αδέλφια ήταν πέντε, αποφάσισε οι αγώνες να γίνονται κάθε πέμπτο έτος και τους νικητές να τους στεφανώνουν με ένα κλαδί αγριελιάς. Υπάρχει, όμως, και η άποψη πως ο Ηρακλής απλώς αναδιοργάνωσε τους αγώνες, πράγμα που σημαίνει ότι κάποια στιγμή είχαν σταματήσει.

Σε άλλη παράδοση της Ηλείας γίνεται λόγος για αγώνες που έγιναν στην περιοχή της Ολυμπίας, τρεις γενιές μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Όπως ξέρουμε ο Δευκαλίων και η Πύρρα ήταν οι μοναδικοί άνθρωποι που σώθηκαν μετά τον κατακλυσμό. Λέγεται ότι ο πρώτος βασιλιάς της Ηλείας ήταν ο Αέθλιος γιος της κόρης της Δευκαλίωνα Πρωτογένειας. Ο Αέθλιος, είχε γιο τον Ενδυμίωνα. Αυτός ο Ενδυμίων, λοιπόν, που διαδέχθηκε στον θρόνο τον Αέθλιο, είχε τρεις γιους, τον Παίονα, τον Επειό και τον Αιτωλό. Όταν ήρθε η ώρα να διορίσει διάδοχο βρέθηκε μπροστά σε δίλημμα, γιατί δεν ήθελε να δυσαρεστήσει κανένα από τα παιδιά του. Έτσι λοιπόν αποφάσισε να τους βάλει να τρέξουν και να διαλέξει για διάδοχο του θρόνου τον νικητή. Στον πρώτο αυτόν αγώνα που έγινε στην Ολυμπία νίκησε ο Επειός κι έγινε βασιλιάς. Στη διάρκεια της βασιλείας του, στη γειτονική Πίσα, ο βασιλιάς Οινόμαος νικήθηκε από τον Πέλοπα σε αγώνα αρματοδρομίας, τον οποίο υμνεί λαμπρά ο ποιητής των Ολυμπιακών ύμνων Πίνδαρος. Στα χρόνια αυτά, η σταδιοδρομία και η αρματοδρομία ήταν τα πιο δημοφιλή αθλήματα.

Τον Επειό διαδέχθηκε ο αδελφός του Αιτωλός, που σε μικρό χρονικό διάστημα, εξορίστηκε στην περιοχή του Αχελώου γιατί, σε αγώνες αρματοδρομίας μεταξύ των γειτονικών πόλεων, σκότωσε χωρίς να το θέλει, τον βασιλιά της

Αρκαδίας. Αργότερα, ένας απόγονος του Αιτωλού, ο Όξυλος, ήρθε στην Ηλεία για να διεκδικήσει τον θρόνο του προγόνου του. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι εξορίστηκε για ένα χρόνο, επειδή σκότωσε σε αγώνα που έκαναν μεταξύ τους οι δύο καλύτεροι μονομάχοι τους, ο Δέγμενος της Ηλείας και ο Πυραίχμης της Αιτωλίας. Στην ίδια παράδοση αναφέρεται ότι ο Όξυλος ίδρυσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αν και δεν είμαστε βέβαιοι γι’ αυτό, το σίγουρο είναι πως ένας απόγονός του, ο Ίφιτος, συνέβαλε ουσιαστικά σε αυτούς. Ο Ίφιτος βασίλεψε την ίδια εποχή που ο Λυκούργος νομοθετούσε στη Σπάρτη.

Η αναδιοργάνωση των αγώνων από τον Ηρακλή όπως αναφέραμε παραπάνω, μαρτυρεί τόσο την αρχαιότητα όσο και τη διακοπή τους για κάποιο χρονικό διάστημα. Φαίνεται ότι έγιναν κι άλλες διακοπές. Η τελευταία κράτησε έως ότου ο Ίφιτος τους έδωσε 8επίσημη μορφή με τη βοήθεια της Σπάρτης και προπαντός του νομοθέτη Λυκούργου, καθώς και με τη βοήθεια του βασιλιά της Πίσας Κλεοσθένη. Αυτοί θεωρούνται ότι όρισαν τους κανόνες της θρησκευτικής και αθλητικής διοργάνωσης και επισημοποίησαν την εκεχειρία. Η συμβολή του Κλεοσθένη μας θυμίζει και μια άλλη παράδοση κατά την οποία ο Πίσος, ο ιδρυτής της Πίσας, μιας από τις αρχαιότερες πόλεις στον κόσμο, ήταν αυτός που καθιέρωσε αγώνες προς τιμήν του Δία για τη νίκη του επί του Κρόνου.

Η πρώτη Ολυμπιάδα

Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην εποχή του Ίφιτου έγιναν το 776 π.Χ. Το διάστημα που μεσολαβούσε μεταξύ τους ονομαζόταν Ολυμπιάδα. Έπαιρνε μάλιστα, συγκεκριμένα, το όνομα του αθλητή που κέρδιζε το αγώνισμα δρόμου του απλού σταδίου (περίπου 200 μέτρα σημερινά), που ήταν το πιο επίσημο και αγαπημένο αγώνισμα των αρχαίων. Δηλαδή, η πρώτη επίσημη Ολυμπιάδα, από το 776 έως το 772, ονομάστηκε Ολυμπιάδα του Κοροίβου, επειδή ο Κόροιβος από την Ηλεία, νίκησε το 776 στον αγώνα του απλού σταδίου. Οι Ολυμπιάδες, για πολλές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, ήταν η μονάδα μέτρησης χρόνου. Όπως εμείς μετράμε τον χρόνο με τη γέννηση του Χριστού, οι αρχαίοι τον μετρούσαν με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κάθε τέταρτο καλοκαίρι, λοιπόν και πάντα την ίδια ημερομηνία, στις 11 Ιουλίου, τελείωνε μια Ολυμπιάδα και άρχιζε η καινούργια. Ειδικοί κήρυκες από την Ηλεία, οι Σπονδοφόροι, περιέρχονταν σε κάθε ελληνική πόλη και προανήγγειλαν την έναρξη της νέας Ολυμπιάδας που σήμαινε και την έναρξη της εκεχειρίας σε κάθε μορφή εχθροπραξίας.

Πρώτοι έφταναν στην Ολυμπία οι αθλητές, οι γυμναστές τους και οι γονείς τους. Οι αθλητές έπρεπε απαραίτητα, σύμφωνα με τον κανονισμό των Ολυμπιακών Αγώνων, να βρίσκονται στην Ολυμπία ένα μήνα πριν την έναρξή τους, για να προσαρμοστούν στο κλίμα και να πραγματοποιήσουν τις απαραίτητες προπονήσεις. Ακολουθούσαν οι επίσημοι απεσταλμένοι των πόλεων, και όσοι από τους πολίτες μπορούσαν να φτάσουν ως την Ολυμπία, για να πάρουν μέρος στις θρησκευτικές τελετές και να παρακολουθήσουν τους αγώνες.

Έρχονταν από κάθε περιοχή που την κατοικούσαν Έλληνες. Από τον Βόσπορο, τη Μικρά Ασία, τη Θράκη, τη Μακεδονία, τα νησιά, τη Σικελία και την Ιταλία. Οι επίσημοι απεσταλμένοι των πόλεων οι Θεωροί, καθώς και οι πλούσιοι θεατές, έμεναν σε σκηνές. Οι απλοί πολίτες έμεναν συνήθως κάτω από τα δέντρα. Οι χιλιάδες επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν το αριστούργημα του Φειδία, το τεράστιο χρυσελαφάντινο άγαλμα του Δία, που όμοιό του δεν υπήρχε πουθενά στον κόσμο, να επισκεφθούν τους ναούς, τους βωμούς και τα αγάλματα και να περιεργαστούν τους μικρούς και τους μεγάλους ανδριάντες των Ολυμπιονικών.

Τους αγώνες είχαν το δικαίωμα να τους παρακολουθούν ξένοι, βάρβαροι ακόμη και δούλοι. Όχι όμως γυναίκες. Αυστηρός νόμος της Ολυμπιακής Βουλής απαγόρευε, και μάλιστα με την ποινή του θανάτου, στις γυναίκες, όχι μόνο να παρακολουθούν τους αγώνες, αλλά και να προσέρχονται στο έδαφος της Ολυμπίας. Μόνο σε μια γυναίκα παραχωρούσαν το δικαίωμα να μπαίνει στην Ολυμπία και να παρακολουθεί τους αγώνες και μάλιστα από την πιο τιμητική θέση. Αυτή ήταν η ιέρεια της θεάς Δήμητρας. Ο μαρμάρινος θρόνος της βρισκόταν στη βόρεια εξέδρα του σταδίου, κοντά στον αγωνιστικό χώρο. Σύμφωνα με τις διατάξεις αν έπιαναν οποιοδήποτε γυναίκα να παρακολουθεί τους αγώνες ή να μπαίνει στην Ολυμπία, την γκρέμιζαν από την κορυφή ενός απόκρημνου βουνού, που ονομαζόταν Τυπαίο και βρισκόταν στο δρόμο που οδηγούσε προς τη Σκιλλούντα της Τριφυλίας.
Την απαγόρευση αυτή παραβίασε η Καλλιπάτειρα, κόρη του διάσημου ολυμπιονίκη Διαγόρα, αδελφή τριών ακόμη ολυμπιονικών, αλλά και μητέρα ολυμπιονίκη. Εμφανίστηκε σαν γυμναστής του γιού της Πεισίροδου, αλλά όταν πήγε να τον αγκαλιάσει για τη νίκη του, κάπου σκάλωσε ο ανδρικός χιτώνας που φορούσε κι έτσι ξεπρόβαλε μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Ελλανοδικών και των θεατών, το γυναικείο σώμα της.

Οι βοηθοί των Ελλανοδικών τη συνέλαβαν αμέσως και την οδήγησαν μπροστά στους αντιπροσώπους της Ολυμπιακής Βουλής, που ήταν αρμόδιοι να της απαγγείλουν την ποινή του θανάτου. Αυτοί όμως δεν την καταδίκασαν σεβόμενοι την ολυμπιακή της παράδοση, αλλά, για να μην επαναληφθεί αυτή η ιεροσυλία, από την επόμενη Ολυμπιάδα θέσπισαν νέο κανονισμό, κατά τον οποίο, οι γυμναστές των αθλητών θα έμπαιναν ολόγυμνοι στο στάδιο.

Το μεγάλο τόλμημα της Καλλιπάτειρας έγινε στην 96η Ολυμπιάδα, το 396 π.Χ. και επαναλήφθηκε, αργότερα, από μια άλλη γυναίκα, τη Ρήγιλλα, σύζυγο του Ηρώδη του Αττικού, που κατασκεύασε το υδραγωγείο στην Ολυμπία. Η Ρήγιλλα είχε σφοδρή επιθυμία να παρακολουθήσει τους αγώνες. Οι αρμόδιοι της Ολυμπίας, για να κάνουν το χατίρι της, και χωρίς να παραβούν τον κανονισμό, την ονόμασαν ιέρεια της Δήμητρας κι έτσι παρακολούθησε τους αγώνες από την τιμητική της θέση.

Η έναρξη των αγώνων

Η πρώτη μέρα ήταν αφιερωμένη στις τελετές της έναρξης και στην ανάδειξη των σαλπιγκτών και των κηρύκων. Η πομπή με τους επίσημους, τους ιερείς, τους Ελλανοδίκες, τους ξένους αντιπροσώπους και με τους αθλητές που ενώνονταν μαζί τους κατευθυνόταν στην ιερή Άλτη. Σταματούσε μπροστά στο βουλευτήριο όπου οι Ελλανοδίκες, οι κριτές και οι αθλητές ορκίζονταν μπροστά στο άγαλμα του Όρκιου Δία. Στη συνέχεια καταγραφόταν η σειρά των αγωνισμάτων και οι αθλητές που θα έπαιρναν μέρος σε αυτά. Μετά την κλήρωση ακολουθούσαν θυσίες από τους αθλητές, τους γονείς τους και τους γυμναστές. Οι περισσότερες γίνονταν από τους αθλητές των αρματοδρομιών, γιατί τα αγωνίσματα αυτά ήταν και δύσκολα και επικίνδυνα.

Μετά τις θυσίες, άρχιζε στο στάδιο ο διαγωνισμός των κηρύκων και των σαλπιγκτών. Το σύνθημα για την έναρξη κάθε αγωνίσματος έδινε ο σαλπιγκτής. Ακολουθούσε ο κήρυκας ο οποίος φώναζε ονόματα των αθλητών και στο τέλος των αγώνων διαλαλούσε το όνομα του νικητή, το όνομα του πατέρα του και της πόλης από την οποία καταγόταν. Έπρεπε, λοιπόν, σαλπιγκτές και κήρυκες να είναι ικανοί, ώστε να ακούγονται δυνατά και μακριά τα σαλπίσματα και οι φωνές. Οι δύο κερδισμένοι του διαγωνισμού, ονομάζονταν Ολυμπιονίκες. Κέρδιζαν δηλαδή Ολυμπιακή νίκη, όπως οι αθλητές. Ονομαστός για τις πολλές νίκες του στη σάλπιγγα, ήταν ο Ηρόδωρος από τα Μέγαρα. Σε δέκα συνεχείς Ολυμπιάδες κέρδισε στον διαγωνισμό των σαλπιγκτών, δηλαδή, σαράντα ολόκληρα χρόνια κρατούσε τη νίκη του, από την 113η Ολυμπιάδα ως την 122^η

Μετά από κάθε νίκη, σε κάθε γωνιά των καταυλισμών αντηχούσαν σαλπίσματα και διαβάζονταν από τους κήρυκες τα ονόματα των νικητών. Με την ανατολή του ηλίου το στάδιο γέμιζε ασφυκτικά. Πρώτοι εισέρχονταν οι Ελλανοδίκες, στη σειρά, με αργό επίσημο βήμα, ντυμένοι με πορφυρούς χιτώνες και κρατώντας κλαδιά από φοίνικες. Ακολουθούσαν οι αθλητές ολόγυμνοι (όπως αγωνίζονταν πάντα στην Ολυμπία) και έκλειναν την πομπή οι κριτές, οι αλυτάρχες και οι ραβδούχοι. Ο επικεφαλής των Ελλανοδικών έκανε νεύμα προς στον σαλπιγκτή, ο οποίος σάλπιζε την έναρξη των αγώνων. Στις πρώτες Ολυμπιάδες έπαιρναν μέρος στους αγώνες μόνο οι άνδρες. Αργότερα αποφασίστηκε να αγωνίζονται και τα παιδιά, ορισμένης βέβαια ηλικίας. Τα αγωνίσματα στα οποία έπαιρναν μέρος ήταν το τρέξιμο ενός σταδίου, η πάλη και η πυγμαχία.

Το Στάδιο και ο Ιππόδρομος

            Το αρχαιότερο ολυμπιακό στάδιο βρισκόταν αρχικά μέσα στη Άλτη. Αργότερα μεταφέρθηκε έξω από τον περίβολο προς τα ανατολικά. Είχε σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμμου με μήκος 212 μέτρα και μέγιστο πλάτος 30,70. Η απόσταση που έτρεχαν οι αθλητές, ονομαζόταν στάδιο και είχε μήκος 192,27 μέτρα.

Η αφετηρία βρισκόταν προς τον βορρά και το τέρμα προς τη δύση. Όταν οι αθλητές έτρεχαν δύο στάδια (το αγώνισμα αυτό ονομαζόταν δίαυλος και αντιστοιχεί περίπου στα δικά μας 400 μέτρα) τότε το τέρμα γινόταν και αφετηρία. Η αφετηρία χωριζόταν με ξύλινους πασσάλους και σε κάθε χώρισμα πασσάλους και σε κάθε χώρισμα έπαιρνε τη θέση του και ένας αθλητής. Υπήρχαν είκοσι τέτοια χωρίσματα κι έτσι, κάθε φορά, έτρεχαν 20 αθλητές. Το σύνθημα για την εκκίνηση δινόταν με ένα σύστημα από σχοινιά που κρατούσε ο αφέτης και που όταν τα τραβούσε, έπεφτε αυτόματα ένα σκοινί που βρισκόταν μπροστά στους αθλητές. Αυτό ήταν το σύνθημα. Το σύστημα ονομαζόταν Ύσπληξ. Φυσικά, δεν υπήρχαν τότε ρολόγια και χρονόμετρα για να χρονομετρούνται οι αθλητές. Με το μάτι έβλεπαν ποιος έφθανε πρώτος. Στο στάδιο υπήρχαν τρεις εξέδρες. Η βόρεια ήταν φυσική, στην πλαγιά του Κρόνιου λόφου. Οι άλλες δυο έγιναν με προσχώσεις. Δεν υπήρχαν πέτρινες ή μαρμάρινες θέσεις, αλλά σκαλοπάτια λαξεμένα στο χώμα, όπου κάθονταν οι θεατές. Μόνο η ιέρεια της Δήμητρας καθόταν σε μαρμάρινο θρόνο και ίσως ελάχιστοι επίσημοι. Οι Ελλανοδίκες κάθονταν σε ειδικές ξύλινες θέσεις. Η χωρητικότητά του έφτανε τους 30.000 θεατές και αργότερα, που κατασκευάστηκαν κι άλλες εξέδρες, αυξήθηκε στις 45.000.

Ο ιππόδρομος βρισκόταν ανάμεσα στο στάδιο και στον Αλφειό. Σήμερα δεν υπάρχει το παραμικρό ίχνος του γιατί τον έχει καταστρέψει στο πέρασμα των αιώνων ο ποταμός. Το μήκος του ήταν τέσσερα στάδια, δηλαδή 769,8 μέτρα και το πλάτος του 320 μέτρα. Στην αφετηρία, που ήταν το τέρμα, υπήρχε το άγαλμα της Ιπποδάμειας.

Η εκκίνηση γινόταν με έναν μηχανισμό που πετούσε ψηλά έναν χάλκινο αετό, για να τον βλέπουν οι θεατές κι έριχνε κάτω ένα χάλκινο δελφίνι, για να το βλέπουν οι ιππείς και οι αρματοδρόμοι και να ξεκινούν. Ο αετός συμβόλιζε τον Δία και το δελφίνι τον Ποσειδώνα, τον θεό που είχε ιδιαίτερη αγάπη στα άλογα. Οι ιππικοί αγώνες ήταν πολύ θεαματικοί, ιδιαίτερα οι αρματοδρομίες, που ενθουσίαζαν τους θεατές.

Οι Ελλανοδίκες

            Οι άρχοντες των αγώνων ήταν οι Ελλανοδίκες. Παρακολουθούσαν με προσοχή τη διεξαγωγή τους ώστε να γίνονται με όλους τους κανόνες και στο τέλος ανακήρυσσαν τους νικητές. Στην αρχή υπήρχε ένας μόνο Ελλανοδίκης, ο βασιλιάς της Πίσας ή της Ηλείας. Αργότερα έγιναν δύο, μετά εννέα, για ένα διάστημα δώδεκα και από την 103η Ολυμπιάδα ως το τέλος, δέκα. Τα πρώτα χρόνια, τους Ελλανοδίκες τους διάλεγαν οι υπεύθυνοι των Ολυμπιακών Αγώνων, ανάμεσα στους ευγενείς και ήταν ισόβιοι, δηλαδή ασκούσαν το λειτούργημα αυτό σε όλη τους τη ζωή. Αργότερα τους διάλεγαν με κλήρο, ανάμεσα στους πολίτες της Ηλείας.

Για να γίνει κάποιος Ελλανοδίκης, έπρεπε να εκπαιδευτεί περίπου δέκα μήνες. Οι υποψήφιοι έμεναν σε ένα μεγάλο κτίριο στην Ήλιδα και ένα μήνα πριν αρχίσουν οι αγώνες πήγαιναν στην Ολυμπία και παρακολουθούσαν τις προπονήσεις των αθλητών. Την ημέρα που άρχιζαν οι αγώνες, έμπαιναν στο στάδιο επίσημα, με τάξη, φορώντας μακριούς πορφυρούς χιτώνες για να θυμίζουν ότι ο πρώτος κριτής ήταν βασιλιάς, και κρατώντας κλαδιά από φοίνικες. Έπαιρναν την ορισμένη θέση τους στην εξέδρα και φυσικά, για τους ιππικούς αγώνες, πήγαιναν στον ιππόδρομο.

Αν οι Ελλανοδίκες, έκαναν λάθη, μπορούσαν οι αθλητές να τους αναφέρουν στην Ολυμπιακή Βουλή, η οποία τους δίκαζε. Αν είχαν πράγματι κάνει λάθος, τους καταδίκαζαν, αλλά δεν ξαναγινόταν ο αγώνας ούτε ακυρωνόταν ο νικητής. Δηλαδή η αρχική κρίση ήταν τελεσίδικη. Οι Ελλανοδίκες είχαν και βοηθούς τους αφέτες, τους αλυτάρχες, τους κριτές και τους ραβδούχους. Οι τελευταίοι κρατούσαν μαστίγια ή ραβδιά για να επιβάλλουν την τάξη και την πειθαρχία στους θεατές που ατακτούσαν αλλά και στους αθλητές.

Οι αγώνες

           

Στους πρώτους αγώνες έπαιρναν μέρος μόνο οι κάτοικοι της Πίσας και της Ηλείας. Αργότερα επιτρεπόταν σε κάθε Έλληνα αθλητή να παίρνει μέρος και απαγορευόταν στους ξένους και ιδιαίτερα στους βαρβάρους και στους δούλους. Οι αθλητές έπρεπε να έχουν γονείς Έλληνες και να μην έχουν καταδικαστεί ποτέ για οποιαδήποτε πράξη. Συνήθως ήταν παιδιά πλούσιων και ονομαστών οικογενειών, γιατί αυτοί είχαν τον τρόπο να πληρώνουν γυμναστές για να γυμνάζονται.

Όταν αργότερα οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα, άλλαξαν και οι κανονισμοί. Επιτρεπόταν και σε αυτούς να παίρνουν μέρος γιατί είχαν κοινή καταγωγή με τους Έλληνες. Ο ίδιος ο Νέρων έλαβε μέρος στους αγώνες, κερδίζοντας μάλιστα πολλές νίκες, αφού προηγουμένως πλήρωσε τους αντιπάλους του να χάσουν. Για να κερδίσει μάλιστα περισσότερες νίκες, περιέλαβε στους αγώνες και διαγωνισμούς τραγωδών και μουσικών τους οποίους φυσικά κέρδισε.
Όπως είπαμε και πιο πάνω, οι αθλητές έπρεπε να βρίσκονται οπωσδήποτε στην Ολυμπία ένα μήνα πριν από την έναρξη των αγώνων. Αν καθυστερούσαν, δεν τους επιτρεπόταν να πάρουν μέρος σ’ αυτούς. Σε μια Ολυμπιάδα άργησαν να έλθουν πολλοί πυγμάχοι και αποκλείστηκαν. Ένας από αυτούς ήταν και κάποιος Απολλώνιος από την Αίγυπτο που είχε το παρατσούκλι Ράντης. Αυτός ο Ράντης, λοιπόν, δικαιολογήθηκε στους Ελλανοδίκες πως άργησε να έλθει γιατί καθυστέρησαν το πλοίο του οι αντίθετοι άνεμοι των Κυκλάδων. Οι Ελλανοδίκες ήταν έτοιμοι να του επιτρέψουν να αγωνιστεί με τον μοναδικό αντίπαλό του που ονομαζόταν Ηρακλείδης και καταγόταν κι αυτός από την Αίγυπτο. Ο Ηρακλείδης όμως απέδειξε ότι ο Ράντης έλεγε ψέματα. Τότε οι Ελλανοδίκες απέκλεισαν τον Ράντη, τον τιμώρησαν με πρόστιμο για το ψέμα του και ανακήρυξαν Ολυμπιονίκη χωρίς αγώνα τον Ηρακλείδη. Ο Ράντης, όμως, εξαγριωμένος πέρασε τους ιμάντες της πυγμαχίας στα χέρια του (κάτι σαν τα σημερινά πυγμαχικά γάντια) και όρμησε να χτυπήσει τον αντίπαλό του. Όπως μας λέει ο Παυσανίας, αυτή του η βλακεία του στοίχισε πολύ ακριβά. Σίγουρα θα τον περιποιήθηκαν και με το παραπάνω οι ραβδούχοι.

Στις πρώτες Ολυμπιάδες, όπως αναφέραμε, υπήρχε μόνο το αγώνισμα του απλού σταδίου και οι αγώνες διαρκούσαν μια μέρα. Αργότερα προστέθηκαν κι άλλα αγωνίσματα και διαρκούσαν εφτά μέρες. Συνοπτικά αναφέρονται όλα τα αγωνίσματα: Δρόμος σταδίου, δίαυλος (διπλό στάδιο) δόλιχος (δρόμος αντοχής πέντε χιλιομέτρων), πένταθλο (δρόμος, πάλη, άλμα, ακόντιο και δίσκος), πυγμή (πυγμαχία), αγώνες τεθρίππων, παγκράτιο (πάλη και πυγμαχία), δρόμος ιππέων, δρόμος και πάλη παίδων, πένταθλο παίδων, πυγμή παίδων, οπλιτοδρομία, απήνη (δρόμος τροχοφόρων με ημίονους), κάλπη (καλπασμός με αναβάτες), συνωρίδα (αρματοδρομία με δυο ίππους), αγώνισμα για την ανάδειξη σαλπιγκτών και κηρύκων, πωλικό τέθριππο (αρματοδρομία με τέσσερις πώλους), συνωρίδα πώλων (αρματοδρομία με δυο πώλους) αγώνισμα πώλου κέλητος (ιππασία με πώλους) και παγκράτιο παίδων (πάλη και πυγμαχία παίδων).

Οι σταδιοδρομίες

Η δεύτερη μέρα των Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν η πιο μεγάλη, η πιο όμορφη για τους επισκέπτες της Ολυμπίας, γιατί θα γινόταν ο κλασικός δρόμος του σταδίου από τον νικητή από τον οποίο θα έπαιρνε το όνομά της η Ολυμπιάδα, καθώς και οι υπόλοιποι αγώνες δρόμου των ανδρών.

Οι αθλητές τραβούσαν τους κλήρους για να πάρουν τη σειρά τους. Καθεμιά από αυτές αποτελείτο από είκοσι άνδρες. Από τους προκριματικούς αγώνες συνέχιζε μόνον ο πρώτος που θα διεκδικούσε τη νίκη στην τελική διαδρομή.

Οι Ελλανοδίκες πρόσφεραν στον νικητή το βραβείο και ο κήρυκας αναφωνούσε το όνομά του, το όνομα του πατέρα του και της πόλης που γεννήθηκε. Στη συνέχεια ακολουθούσε το αγώνισμα του διαύλου, που ήταν η διπλή ακριβώς απόσταση. Μετά τον δίαυλο γινόταν ο δόλιχος, που ήταν αγώνας ημιαντοχής ή αντοχής.

Πολλοί έμεναν άυπνοι ώσπου να ξημερώσει συμμετέχοντας στο γλέντι της νίκης. Ακόμη κι εκείνοι που δεν είχαν την τύχη να γνωρίσουν τη νίκη κάποιου δικού τους, αγρυπνούσαν με την ελπίδα ότι στους υπόλοιπους αγώνες που θα ακολουθούσαν, κάποιος από τους αθλητές της πατρίδας τους θα στεφανωνόταν με το απλό αλλά τόσο πανάκριβο και τιμημένο στεφάνι της αγριελιάς, με τον κότινο της νίκης.

Το πένταθλο

 

Την τρίτη μέρα γινόταν ένα σύνθετο και πολύ θεαματικό και γεμάτο συγκινήσεις αγώνισμα, το πένταθλο. Κάθε αθλητής έπρεπε να κάνει πέντε αγωνίσματα και εκείνος που θα είχε την καλύτερη επίδοση, θα ήταν ο νικητής. Οι αθλητές του πεντάθλου έπρεπε να είχαν πολλά σωματικά προσόντα και ιδίως αντοχή. Τα αγωνίσματα ήταν: ο δρόμος του απλού σταδίου, το άλμα, το ακόντιο, ο δίσκος και η πάλη. Ο δίσκος και το ακόντιο δεν γίνονταν χωριστά στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Περιλαμβάνονταν μόνο στο πένταθλο.

Αξίζει εδώ να διηγηθούμε την ιστορία του πεντάθλου. Ο μύθος λέει πως το ανακάλυψε ο Ιάσων κατά την Αργοναυτική Εκστρατεία. Αρκετοί από τους συντρόφους του ήταν άριστοι αθλητές. Ο Τελαμών ήταν ακατανίκητος στον δίσκο, ο Λυγκέας στο ακόντιο, ο Ζήτης στον δρόμο και ο Κάλαϊς στο άλμα. Ο Πηλέας ήταν δεύτερος σε όλα αυτά τα αγωνίσματα, αλλά ήταν καλός στην πάλη. Ο Ιάσων, που ήταν πολύ φίλος του Πηλέα, ένωσε όλα αυτά τα αγωνίσματα κι έτσι δημιούργησε το πένταθλο κι έδωσε τη νίκη στον Πηλέα, που τα κατάφερνε καλύτερα από τους άλλους.

Πάλη και πυγμαχία

 

            Την τέταρτη μέρα των αγώνων είχαν τη σειρά τους τα αγωνίσματα της πάλης, της πυγμαχίας και του παγκρατίου. Το παγκράτιο ήταν ένας συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας στο οποίο επιτρέπονταν όλες οι λαβές και όλα τα χτυπήματα σε οποιαδήποτε θέση και αν βρίσκονταν οι αντίπαλοι, είτε όρθιοι, είτε στο έδαφος. Απαγορευόταν μόνο να χρησιμοποιούν τα δόντια και τα νύχια τους και κυρίως να πειράζουν τα μάτια των αντιπάλων τους. Όλα τα άλλα επιτρέπονταν. Ήταν ένα σκληρό και άγριο άθλημα και λένε ότι πρώτος το εφεύρε ο Θησέας, που με το παγκράτιο νίκησε τον Μινώταυρο στην Κρήτη.
Όταν ένας από τους αντιπάλους βρισκόταν σε δύσκολη θέση και ήθελε να εγκαταλείψει, δεν είχε παρά να τεντώσει τον δείκτη του ενός χεριού του. Αυτό δήλωνε ότι ήθελε “να απαγορεύσει”, όπως χρησιμοποιούσαν τον όρο, δηλαδή να παραδοθεί. Ο κριτής σταματούσε αμέσως τον αγώνα.

Ονομαστός έχει μείνει στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων ο Αρριχίων από τη Φιγαλία. Ο αντίπαλός του του είχε κάνει μια επικίνδυνη λαβή στον λαιμό και κόντευε να τον πνίξει. Συγκεντρώνοντας τις τελευταίες δυνάμεις του έστριψε το πέλμα του αντιπάλου του και το εξάρθρωσε. Μέσα σε φοβερούς πόνους ο αντίπαλός του τέντωσε τον δείκτη του χεριού του για να δείξει ότι δέχεται την ήττα του. Την ίδια στιγμή ξεψυχούσε και ο Αρριχίων. Αλλά, έστω και νεκρό, οι Ελλανοδίκες τον ανακήρυξαν Ολυμπιονίκη, μια και ο αντίπαλός του είχε “απαγορεύσει”.

Την πέμπτη μέρα γίνονταν αγώνες των εφήβων στο ένα στάδιο, στην πάλη και στην πυγμαχία. Ακολουθούσαν οι οπλιτοδρομίες, όπου οι αθλητές έτρεχαν δυο ή τέσσερα στάδια, φορώντας κράνος και κρατώντας ασπίδα.

Οι Ιπποδρομίες

            Το πιο λαοφιλές αγώνισμα, οι ιπποδρομίες, γίνονταν την έκτη μέρα. Το συναρπαστικό αυτό θέαμα, που ήταν αφιερωμένο στον προστάτη των ιππικών αγώνων Ποσειδώνα, πρόσφερε πολλές συγκινήσεις.

Χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες. Στους ιππικούς αγώνες, όπου τα άλογα έτρεχαν με τους αναβάτες τους και στις αρματοδρομίες, οι οποίες προκαλούσαν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Στις αρματοδρομίες υπήρχαν τα εξής αγωνίσματα: Το τέθριππο, δηλαδή άρμα που το έσερναν τέσσερα άλογα, η συνωρίδα αλόγων, άρμα που το έσερναν δύο άλογα, το τέθριππο πόλων, άρμα που το έσερναν τέσσερα νεαρά άλογα, η συνωρίδα πόλων, άρμα που το έσερναν δύο νεαρά άλογα και για λίγο διάστημα υπήρχε και το αγώνισμα της απήνης, άρμα που το έσερναν δύο μουλάρια.
Οι οδηγοί των αρμάτων έπρεπε να έχουν μεγάλη πείρα και ικανότητα. Προσπαθούσαν στη στροφή του ιπποδρόμου να πάρουν το εσωτερικό μέρος κι εκεί γίνονταν πολλές ανατροπές και συγκρούσεις, με αποτέλεσμα μερικές φορές, να υπάρχουν και θύματα.

Τα βραβεία

 

            Δεν είναι σίγουρο το πότε στεφανώνονταν οι νικητές. Υπάρχουν τρεις διαφορετικές απόψεις. Η πρώτη ότι στεφανώνονταν αμέσως μετά τη νίκη τους, η δεύτερη ότι στεφανώνονταν όλοι στο τέλος των αγώνων και η τρίτη ότι στεφανώνονταν την τρίτη και την έκτη μέρα.

Η απονομή του μέγιστου ολυμπιακού βραβείου ήταν το πολυπόθητο και απλό στεφάνι από κλαδί αγριελιάς, που ονομαζόταν κότινος. Την αγριελιά αυτή, που φύτρωνε κοντά στον ναό του Δία, λένε πως την είχε φυτέψει με τα ίδια του τα χέρια ο Ηρακλής. Ένα αγόρι από αρχοντική οικογένεια της Ηλείας, που έπρεπε να ζουν οι γονείς του, διάλεγαν για να κόψει τα κλωνάρια της αγριελιάς με χρυσό ψαλίδι. Αφού έπλεκαν τα στεφάνια, τα απόθεταν πάνω στο χρυσελεφάντινο τραπέζι της Ιπποδάμειας, στον ναό της Ήρας, όπου σε λίγο θα τα φορούσαν στα κεφάλια τους οι νικητές. Δεν υπήρχε μεγαλύτερο και ακριβότερο δώρο για έναν αθλητή από αυτό το στεφάνι της αγριελιάς.

Λένε πως κάποιος από τους Πέρσες αξιωματούχους, λίγο πριν αρχίσει η μεγάλη και κρίσιμη μάχη των Πλαταιών, είπε στον Mαρδόνιο:

“Μαρδόνιε, πώς είναι δυνατόν να νικήσουμε τους Έλληνες, αυτούς τους παράξενους ανθρώπους οι οποίοι δεν αγωνίζονται για να κερδίσουν χρυσάφι αλλά ένα κλαδάκι αγριελιάς;”

Η τελετή της λήξης

            Την έβδομη και τελευταία μέρα δεν γίνονταν αγώνες. Οι νικητές, οι Ελλανοδίκες με τους βοηθούς τους, οι επίσημοι της Ηλείας και οι θεωροί, σχημάτιζαν μια επιβλητική πομπή και πήγαιναν στο ιερό Άλσος, ανάμεσα στις επευφημίες του κόσμου. Σταματούσαν μπροστά στον μεγάλο βωμό του Δία και πρόσφεραν θυσίες για να τον ευχαριστήσουν. Οι Ολυμπιονίκες ήταν στεφανωμένοι με τους κότινους και κρατούσαν κλαδιά, από φοίνικες.
Το βράδυ στο Πρυτανείο παρακάθονταν σε μεγάλο τιμητικό συμπόσιο και την άλλη μέρα, ενώ οι Ελλανοδίκες έγραφαν τα όνόματά τους σε ειδικό βιβλίο, αναχωρούσαν για την ιδιαίτερη πατρίδα τους.

Εκεί τους περίμεναν μεγάλες τιμές και δόξες. Στεφανωμένος ο κάθε Ολυμπιονίκης, εισερχόταν στην πόλη πάνω σε άρμα που το έσερναν τέσσερα λευκά άλογα. Σε μερικές πόλεις μάλιστα γκρέμιζαν ένα μέρος του τείχους για να περάσει από κει το άρμα υποδηλώνοντας με αυτό ότι με τέτοιον ήρωα που γέννησε η πόλη, δεν χρειάζονταν τείχη.
Οι κάτοικοι υποδέχονταν με ενθουσιασμό τον Ολυμπιονίκη πατριώτη τους και μαζί με τους επίσημους τον συνόδευαν ως τον πολιούχο ναό όπου αφιέρωνε στον προστάτη Θεό το στεφάνι του. Στα δημόσια θεάματα και τις τελετές έπαιρναν πάντα επίσημη θέση. Η πολιτεία έστηνε το άγαλμά του σε δημόσιους χώρους. Ποιητές και υμνωδοί του αφιέρωναν τα ποιήματά τους και εκφωνούσαν γι’ αυτόν τον ύμνο της ολυμπιακής νίκης.

Το Πρυτανείο τους παρείχε δωρεάν καθημερινή τροφή και πολλές φορές τους απάλλασαν και από τους φόρους. Ο Σόλων στην Αθήνα, είχε ψηφίσει νόμο με τον οποίο δινόταν σαν δώρο σε κάθε Ολυμπιονίκη το ποσό των πεντακοσίων δραχμών, ποσό αρκετά μεγάλο για εκείνη την εποχή.

Αλλά οι τιμές αυτές δεν τους γίνονταν μόνο στην πατρίδα τους. Σε όποια γωνιά της Ελλάδας και αν πατούσε το πόδι του ένας Ολυμπιονίκης τον υποδέχονταν με αγάπη και θαυμασμό. Οι γονείς του γίνονταν παντού δεκτοί με σεβασμό και μοιράζονταν τη δόξα του. Αλλά, μερίδιο από τη δόξα του είχε και η πόλη του, γιατί με κάθε Ολυμπιακή νίκη των υπηκόων της, γινόταν γνωστό και σεβαστό το όνομά της. Πολλές φορές μάλιστα, ορισμένες πόλεις πλήρωναν έναν αθλητή για να δηλώσει πως είναι δικός της κάτοικος.

Η λήξη των αγώνων σηματοδοτούσε την προετοιμασία για τη νέα Ολυμπιάδα. Σύμφωνα με τα ιστορικά γεγονότα, από την εποχή του Ίφιτου ως το 393 που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεοδόσιος κατάργησε τους Ολυμπιακούς αγώνες, η Ολυμπιακή Ιδέα λειτούργησε σαν διαχρονικός καταλύτης. Η νέα αναδιοργάνωση που έγινε στην Αθήνα το 1896 (“Ολυμπιάδα Σπύρου Λούη” θα την ονομάζαμε αρχαϊκά), έδωσε οικουμενικό χαρακτήρα και φαίνεται πως δεν θα υπάρξει πια άλλη διακοπή.

Πηγές                                            

                                                                    

Όμηρος “Ιλιάς” – Παυσανίας “Ηλιακά” – Πίνδαρος “Επίνικοι” και “Αποσπάσματα” – Σιμωνίδης – Πολύβιος “Ιστορίες” – Θουκυδίδης “Ιστορίες” – Σχολιαστής του Απολλώνιου του Ρόδιου – Διόδωρος Σικελιώτης “Ιστορική Βιβλιοθήκη” – Ελληνική (Παλατινή) Ανθολογία “Επιγράμματα”.
“Αρχαιολογικά Ανάλεκτα” (σελ. 392-393). Αθήνα 1973.
Inscriptiones Graecae VII, 3195, 3196, 32

Αθλητικό ιδανικό

06 Τρίτη Μαρ 2012

Posted by Ευδώρα in ΙΣΤΟΡΙΚΑ

αρχαία Ελλάδα, αθλητισμός

γράφει η Ευδώρα

Ιδανικό είναι εκείνο που ενώνει τις ψυχές των ανθρώπων γύρω από ένα κοινό σκοπό. Πέραν τούτου δεν υπάρχει παρά μόνο ωφελιμισμός, που αντί να ενώνει διαχωρίζει και διασκορπίζει τους ανθρώπους.

Το αθλητικό ιδεώδες είναι για τον άνθρωπο πηγή εσωτερικής τελειότητας, συναδελφοσύνης, ειρήνης, ευγένειας, αφιλοκέρδειας, καλής θέλησης και αγνότητας. Είναι εκείνο που ικανοποιεί από κάθε άποψη τη διάνοια και το συναίσθημα του αθλητή και του φιλάθλου. Είναι το πνεύμα με τους ζωντανούς του νόμους, δεν είναι μια μορφή, είναι μια δύναμη. Το γνήσιο αθλητικό ιδανικό σημαδεύει με ισχυρή προσωπική σφραγίδα, καλλιεργεί θαρραλέες πρωτοβουλίες, απομακρύνει τις σκέψεις από δαιδαλώδεις στοές και γλυκαίνει την αναμονή αυτού που ποθούμε.

Η υγεία, το θάρρος, η ευγένεια της ψυχής,  η ηθικότητα, η άμιλλα, ο τολμηρός και ακλόνητος χαρακτήρας, έννοιες  που καλλιεργεί ο αθλητισμός στον πολιτισμένο άνθρωπο του σήμερα, κληροδοτήθηκαν από την πολύτιμη παρακαταθήκη των αρχαίων προγόνων μας χιλιάδες χρόνια πριν ως κτήμα των γνώσεών τους για την αθάνατη αθλητική ιδέα που τόσο αγάπησαν και καλλιέργησαν.

Ο Ελληνικός λαός συγκέντρωνε όλα εκείνα τα προσόντα που ήταν απαραίτητα για να εξελιχθούν, όπως εξελίχθηκαν, οι αθλητικοί αγώνες. Η φυλή μας ήταν αυτή που γέννησε και καθιέρωσε  το γνήσιο αθλητικό πνεύμα. Λαός από την φύση του ελεύθερος, γεμάτος ζωή και συναίσθημα, ένοιωθε ιδιαίτερη ευχαρίστηση να γυμνάζεται, να αγωνίζεται και να πρωτεύει. Πολλοί σύγχρονοι λαοί δεν κατόρθωσαν να ενστερνιστούν την ιδέα του αγνού αθλητικού πνεύματος όπως έκανε η Ελλάδα στην Ολυμπία, τη μητέρα των χρυσοστέφανων άθλων, τη δέσποινα της αλήθειας (Πίνδαρος, Ολ. Η’,1-3) που γέννησε την Ολυμπιακή ιδέα, τον Ολυμπισμό. Μια ιδέα ποτισμένη απ’ τα νάματα της ελληνικής γης και τα τραγούδια της. Μια ιδέα με βαθιές και ακλόνητες ρίζες στη ψυχή των Ελλήνων που θα θερμαίνει για πάντα τους σκοπούς κάθε ωραίου, κάθε μεγάλου. Μια ιδέα πηγή κάλλους, μεγάλων γνώσεων, αρετής και σοφίας.

Το αθλητικό πνεύμα που πηγάζει από το γνήσιο αρχαίο ολυμπιακό πνεύμα, το πνεύμα των ολυμπιακών αγώνων, είναι ένα πνεύμα ελεύθερο και απαλλαγμένο από εθνικές, πολιτικές, οικονομικές και άλλες δεσμεύσεις. Υπηρετεί ένα λογικό και σοφό ειρηνικό διεθνισμό και εξυπηρετεί μια κοινωνική ειρήνη σε διεθνή κλίμακα. Για τον ολυμπισμό αρχή, τέλος και σκοπός είναι αποκλειστικά ο τέλειος άνθρωπος καθιστώντας έτσι τον αθλητισμό φαινόμενο  ζωής και πολιτισμού.

Το αθλητικό πνεύμα μέσα από την ιστορία της Ελλάδας διαμορφώθηκε σταδιακά από “φιλοθεάμων” στην Κρητομυκηναϊκή εποχή (2200-1200 π.Χ), σε “ηρωικό” στην Ομηρική εποχή (1200-776 π.Χ).

Στην Κρήτη φυτρώνει η αθλητική ρίζα, χωρίς βέβαια να ξεχνάμε ότι ο Δίας από την Κρήτη ήλθε στην Ολυμπία και αρχίζει το προϊστορικό – ιστορικό φαινόμενο των Ολυμπιάδων. Η Κρήτη είναι η πρώτη αθλομάνα όπως υποστηρίζει και ο Πλάτων: “των γυμνασίων ήρχοντο πρώτοι μεν οι Κρήτες έπειτα Λακεδαιμόνιοι” (Πολιτεία Ε’ 452). Οι Κρήτες, οι Μυκηναίοι και οι Πελασγοί αρέσκονταν να γυμνάζονται για θρησκευτικούς και πολεμικούς λόγους και το θέαμα ήταν το πιο ουσιώδες αθλητικό γνώρισμα της εποχής εκείνης.

Τους Έλληνες της εποχής του Ομήρου ενέπνεαν και καθοδηγούσαν τρία ιδεώδη: η φιλοπρωτεία “Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμειναι άλλων” (Ιλ. Γ’ 783), η προγονολατρεία “Μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμειν” (Ιλ. Ζ’ 208) και η φιλοπατρία “Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρις” (Ιλ. Μ’ 243). Από αυτή την  ιδανική τριλογία που αποτελούσε την έννοια της ηρωικής αντίληψης στον Όμηρο προήλθαν οι πέντε αρετές των ομηρικών ηρώων: η ανδρεία, το κάλλος, η αλκή, η σύνεση και η ευγένεια. Όλη η αθλητική αγωγή των ελληνικών φυλών των Ομηρικών χρόνων, είχε σκοπό την ανάπτυξη των σωματικών και ψυχικών πολεμικών αρετών για την εξυπηρέτηση του ηρωικού πνεύματος, το οποίο βοηθούσε στην αντιμετώπιση των σκληρών συνθηκών της τότε ζωής και των πολεμικών αναγκών της πολιτείας.

Ακολούθησε ο Ολυμπιακός «σωματικός» πολιτισμός που είχε ως βάση την αγωνιστική, ιδεώδες την καλοκαγαθία, ανεπτύχθη τον 4ο και 5ο π.Χ. αιώνα. Η περίοδος αυτή αρχίζει με την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων και αποτελεί συνέχεια της ομηρικής με διάφορες προσθήκες ή αλλαγές στο αγωνιστικό πρόγραμμα και πνεύμα. Αναλαμβάνει τώρα η πολιτεία τον αθλητισμό και τον κάνει κρατική υπόθεση τρέφοντας τους πολίτες γύρω από τον νέο ανθρώπινο τύπο, “ο καλός καγαθός”.

Την περίοδο αυτή η άθληση θεωρείτο καλλιτεχνία την οποία καθηγίαζε η θρησκεία, οι δε αγώνες αποτελούσαν μέρος της θρησκείας του θεού πλάϊ στο ιερό του οποίου τελούνταν. Οι ελληνικές πολιτείες παράλληλα με τον πολιτισμό που είχε αναπτυχθεί βρήκαν ευκαιρίες για μια ομαδική συνεργασία των πολιτών. Ανέπτυξαν χάρη της γενικής υγείας, ψυχαγωγίας και αγωγής τις σωματικές ασκήσεις με πνεύμα ομαδικότητας και τις συνέδεσαν με την θρησκεία οργανώνοντας “ιερές ημέρες” και γιορτές.

Εκεί η άμιλλα και ο έρωτας του συναγωνισμού βρήκαν ιδανικό πεδίο ανάπτυξης. Η αγωνιστική, η όρχηση, η μουσική καλλιεργούνταν με αγωνιστικό πνεύμα ελέγχου και υπεροχής.

Εκεί στον ιερό χώρο της αιώνιας γαλήνης συνέβη χρόνο με το χρόνο ένα γεγονός αποφασιστικής σημασίας για τον άνθρωπο.

Εκεί φανερώθηκε και πραγματοποιήθηκε το πνεύμα του Ολυμπισμού, ένα υπέροχο κοινωνικό ανθρωπιστικό πνεύμα. Ο άγριος πόλεμος έγινε ειρήνη και ιερός αγώνας. Η έχθρα μεταμορφώθηκε σε ευγενική άμιλλα. Ο άνθρωπος θεμελίωσε την κοινωνία του και δημιούργησε τον πολιτισμό του.

Έτσι Ολυμπισμός και Ελληνισμός δημιούργησαν τον ανθρωπισμό. Η μεταβολή αυτή άλλαξε ολοκληρωτικά την κατεύθυνση της πορείας του ανθρώπου στο δρόμο της ζωής του. Η ειρήνη, (εκεχειρία), συμφιλίωση, συναδέλφωση, άμιλλα, τιμιότητα, ανιδιοτέλεια, δικαιοσύνη, τόλμη ψυχής, ηθικότητα, ιπποτισμός και καλοκαγαθία τα γνωρίσματα του Ολυμπισμού.

Ο 6ος π.Χ. αιώνας ονομάστηκε “αιώνας της δύναμης”, ο 5ος π.Χ. “αιώνας δύναμης και κάλλους” χάρη στη βελτίωση που πέτυχαν οι Έλληνες στην κοινωνική ζωή τους, την οργανωμένη αγωγή των εφήβων και την αύξηση της σπουδαιότητας των γυμναστικών ιδρυμάτων (γυμνασίων – παλαιστρών) και ο 4ος π.Χ. αιώνας της “καλοκαγαθίας”. Η ανθρώπινη τελειότητα ήταν ο βασικός σκοπός του αθλητισμού με την παράλληλη και αρμονική καλλιέργεια του σώματος και της ψυχής.

Το ελληνικό έθνος χρησιμοποίησε εντατικά τον αθλητισμό για να βελτιωθεί ποιοτικά, να ανανεωθεί, να δημιουργήσει. Ο σκοπός της αθλητικής αγωγής ήταν η ευδαιμονία της πολιτείας με τη δημιουργία “καλών και αγαθών” πολιτών.

Η εμφάνιση των Ρωμαίων συντέλεσε σημαντικά στην κατάπτωση του θεσμού των Ολυμπιακών αγώνων. Οι Ρωμαίοι δεν αντιλαμβάνονταν την πραγματική έννοια των αγώνων και του πνεύματος τους και εισάγουν θεαματικές αναμνηστικές γιορτές, βάρβαρες και αιμοχαρείς συνήθειες. Η τόσο ωραία τάξη και μεγάλη σημασία των αγώνων άλλαξε χαρακτήρα και άρχισε να διαφθείρεται. Η Ρωμαϊκή κυριαρχία επέδρασε ολέθρια κατά του αθλητισμού και της γενικότερης ελληνικής αγωγής και έτσι περάσαμε στην παρακμή του μεσαίωνα (393 μ.Χ-1896 μ.Χ.) και στη κατάργηση των ολυμπιακών αγώνων από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο το 394 μ.Χ.

Με την Αναγέννηση αρχίζει να παρουσιάζεται προοδευτικά ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τον αθλητισμό. Η μετάβαση από τον 18ο στον 19ο αιώνα επέφερε μια ριζική αναστάτωση στην κοινωνία, η οποία με την βοήθεια του Διαφωτισμού καταργεί βίαια ή αναμορφώνει τις μέχρι χθες ιθύνουσες τάξεις και επιβάλει τα δικαιώματα του λαού.

Ο νεοκλασσικισμός, η αποκάλυψη της τέχνης και το αισιόδοξο όραμα για τη ζωή όπως μας κληροδοτήθηκε από την αρχαία Ελλάδα , η αρχαιολογία με τις αξιοθαύμαστες ανακαλύψεις της ήταν τα στοιχεία της ιστορικής στιγμής για την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων από τον Γάλλο διπλωμάτη Pierre de Coubertin στην Αθήνα το έτος 1896.

Αρχίζει έτσι η δεύτερη περίοδος των Ολυμπιάδων και της σύγχρονης αθλητικής αγωγής. Μια περίοδος που αντιμετωπίζει και αυτή τους ίδιους κινδύνους παρακμής που δεν μπόρεσαν να αποφύγουν οι αρχαίοι αγώνες και το φίλαθλο πνεύμα τους.

Αυτή η σύντομη ιστορική αναδρομή του αθλητικού ιδανικού σκιαγράφησε το αθλητισμό πνεύμα στις ιστορικές περιόδους της Ελλάδας ώστε να μπορέσουμε με σίγουρα και ασφαλή στοιχεία – κριτήρια να συγκρίνουμε το αθλητικό πνεύμα του χθες και του σήμερα.

Σκοπός είναι να μπορέσουμε να διακρίνουμε την αυριανή πορεία του αθλητικού ιδανικού, να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας και να προτείνουμε μέτρα γι’ αυτό και τον αθλητισμό γενικότερα. Η προβολή του αθλητικού ιδανικού είναι σημαντικός συντελεστής για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα των νέων και παρέχει μεγάλη δύναμη στον αγώνα χαλιναγώγησης των κακών έξεων.

Σήμερα ζούμε την τραγική περιπέτεια του μεγάλου δεσμώτη, που δεν είναι ο μυθικός Προμηθέας, αλλά η Ολυμπιακή ιδέα.

Θλίψη και αγανάκτηση για το όλο και μεγαλύτερο κατρακύλισμα του πιο ωραίου ιδανικού, του αθλητικού ιδεώδους. Τραγική η παραχάραξή του, θλιβερή η διαπίστωση………το αθλητικό πνεύμα όλο και καταρρακώνεται, όλο και βεβηλώνεται.

Ποιες είναι λοιπόν οι αιτίες της κατάπτωσής του; Ποιοι είναι οι ηθικοί αυτουργοί αυτού του εγκλήματος που έχει αρχίσει εδώ και χρόνια; Τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να σταματήσει αυτή η καταλυτική χιονοστιβάδα;

Είναι ανάγκη να κάνουμε μια παραδοχή…………..ο αθλητισμός είναι αξία και ως αξία ανακεφαλαιώνει την ίδια την προσωπική αξία του ανθρώπου. Κρατά μέσα του ανυπολόγιστη ομορφιά, είναι το κλειδί που μας ανοίγει τους κήπους των ωραίων, των μεγάλων θαυμάτων ή μας κατεβάζει στην κοιλάδα του αίσχους και της μισαλλοδοξίας.

Τις αξίες τις διαφυλάσσουμε και δεν τις διαφθείρουμε, τις αναδεικνύουμε και δεν τις καταποντίζουμε και το σημαντικότερο ΔΕΝ ΤΙΣ ΕΜΠΟΡΕΥΟΜΑΣΤΕ.

Από

Χείλων- Ιστολόγιο ιστορικών αναδρομών και προβληματισμού

Πηγές: 1. Θ. Γιαννάκης, Η φυσική αγωγή και ο αθλητισμός (διαχρονικά)                           Παπακυριακού, Αθλητική Αγωγή, Θεσσαλονίκη, 1984

Ο Αθλητισμός από την Αρχαιότητα μέχρι τους Νεότερους Χρόνους 

 

από Θέματα Αρχαιολογίας, Ιστορίας, Λογοτεχνίας, αθλητισμού, καθημερινότητας και άλλα

Δρομείς.
Ξακουστοί δρομείς:
Ο Φανάς από τη Πελλήνη, ο Λεωνίδας από τη Ρόδο, ο Ερμογένης από τη Ξάνθη, ο Πολίτης από τη Κέραμο κ.α.

Αρχαίοι Δρομείς.Ο Δρόμος οπλιτών ήταν αρχαίο ολυμπιακό άθλημα.

ΠΥΓΜΑΧΟΙ

ΠΑΛΗ

Ο Αίας και ο Αχιλλέας παίζουν κύβους

ΑΘΛΗΤΗΣ ΠΟΥ ΑΠΛΩΝΕΙ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΛΑΔΙ.

ΔΙΣΚΟΣ

Ο ΔΙΑΔΟΥΜΕΝΟΣ(ΑΘΛΗΤΗΣ ΠΟΥ ΔΕΝΕΙ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗ ΤΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ)

Δρομείς

Ο ΔΙΣΚΟΒΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΥΡΩΝΑ

Δρομείς

Δισκοβόλος

Στεφάνη

Πάλη

Παλαιστές

Πυγμάχοι

Παλαιστής

Ο Απόλλων ασκεί τοξοβολία

Ο Απόλλων τοξοβόλος

Ο Ηνίοχος των Δελφών

Ο Διαδούμενος

Ηρακλής και Απόλλων

Ηρακλής και Στιμφαλίδες όρνιθες

ΑΡΗΣ(ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΙΔΕΩΔΕΣ). ΣΤΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ,Η ΜΟΝΑΔΑ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΤΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΡΕΣ,ΠΟΥ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΑΝ,ΑΛΛΑ ΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ,ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΑ ΣΥΝΗΘΩΣ ΣΤΟ ΘΕΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ,ΑΡΗ. ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ!

ΑΘΛΗΤΗΣ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑ ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ(ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΚΩ)

 ΑΠΟΛΛΩΝ ΜΠΕΛΒΕΝΤΕΡΕ(ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΙΔΕΩΔΟΥΣ). Ο ΑΠΟΛΛΩΝ,ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΠΡΟΤΑΤΗΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ,ΗΤΑΝ ΑΘΛΗΤΗΣ ΤΗΣ ΠΥΓΜΑΧΙΑΣ, ΚΑΙ ΝΙΚΗΣΕ ΤΟΝ ΑΡΗ ΣΤΗ ΠΥΓΜΑΧΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΡΜΗ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ!

Άρση Βαρών. Η άρση βαρών δεν ήταν επίσημο αγώνισμα στη αρχαία Ελλάδα  όπως είναι σήμερα ήταν όμως ένας τρόπος επίδειξης σωματικής και αθλητικής δύναμης.

ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ

Δελφοί. Στους Δελφούς πραγματοποιούνταν κάθε 2 χρόνια αθλητικοί αγώνες προς τιμή του θεού Απόλλωνα.

 ΗΡΑΚΛΗΣ

ΠΑΛΗ

ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ

ΣΤΑΔΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΙΓΕΙΡΑΣ

ΑΡΧΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ

ΑΡΓΟΣ

ΑΡΧΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ

ΑΡΧΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ

ΑΡΧΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

ΔΕΛΦΟΙ

\

ΑΘΛΗΤΕΣ. Παρατηρούμε τη σβάστικα πάνω στο δίσκο.Το σύμβολο της σβάστικας χρησιμοποιήθηκε εκτενέστατα στην αρχαία Ελλάδα και σε πολλούς άλλους αρχαίους πολιτισμούς. Στην Ελλάδα ήταν σύμβολο του Δία. Μόνο κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η σβάστικα συνδέθηκε με το Ναζισμό, εξαιτίας της χρήσης του συμβόλου στη Ναζιστική Γερμανία.

ΣΤΑΔΙΟ ΔΕΛΦΩΝ

ΕΛΙΑ(ΑΠΟ ΑΥΤΗ ΦΤΙΑΓΜΕΝΟΣ Ο ΚΟΤΙΝΟΣ)

ΑΡΧΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ

ΕΙΣΟΔΟΣ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

ΙΠΠΑΣΙΑ

Η ΣΤΕΨΗ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΗ

ΗΡΩΟΝ

Κότινος. Το "έπαθλο" των Ολυμπιακών αγώνων.

Λαμπαδηδρόμοι. Η Λαμπαδηδρομία στην Αρχαία Ελλάδα ήταν αγώνισμα.

ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΙΑ ΑΘΛΗΤΩΝ

ΩΔΕΙΟ-ΚΩΣ

ΜΕΣΣΗΝΗ

Η ΣΤΕΨΗ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΗ

ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ

ΣΤΑΔΙΑ

ΣΤΑΔΙΟ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

ΣΤΑΔΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

ΣΤΑΔΙΟ ΔΕΛΦΩΝ

 ΣΤΑΔΙΟ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

ΟΛΥΜΠΙΑ

ΣΤΟΑ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΜΕΑΣ

ΧΟΡΟΣ

ΑΠΟΔΗΤΗΡΙΑ ΝΕΜΕΑΣ

ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ

ΔΙΣΚΟΒΟΛΙΑ

ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ

Προπόνηση Παγκρατίου

ΝΙΚΗΤΗΣ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ

Οπλιτοδρόμοι

ΑΡΧΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ ΑΦΡΟΔΙΣΙΑΔΟΣ

ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΥΓΜΑΧΟΣ(ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΚΩ)

Αρματοδρομία

ΑΠΟΡΡΑΞΙΣ

Ανάγλυφο με σκηνή πάλης που χρονολογείται περί το 520 π.Χ.

ΑΡΠΑΣΤΟΝ

ΕΠΙΣΚΥΡΟΣ. Το αρχαίο Ποδόσφαιρο.

ΚΕΡΡΗΤΙΖΕΙΝ(ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΤΟ ΧΟΚΕΥ)

ΑΡΧΑΙΟΣ ΑΘΛΗΤΗΣ

ΠΥΓΜΑΧΙΑ

ΕΠΙΣΚΥΡΟΣ

ΚΑΤΑΔΗΣΗ

ΚΕΡΡΗΤΙΖΕΙΝ

Δισκοβόλος

ΜΟΝΟΜΑΧΟΙ

ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

CIRCUS MAXIMUS-ROME.Αναπαράσταση του ιπποδρόμου της Αρχαίας Ρώμης.

Δισκοβόλος.

Women Athletes in a Gymnasium 2nd-4th C. A.D. Artist Unknown Mosaic Villa of Casale, Piazza Armerina, Sicily, Italy.

Women Athletes 2nd-4th Century A.D. Mosaic Villa of Casale, Piazza Armerina, Sicily.

ΑΡΧΑΙΟ ΓΙΟΓΙΟ

Circus Maxentius-Rome

 ΠΥΓΜΑΧΟΣ

ΑΡΧΑΙΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΡΩΜΑΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΤΗΣ ΚΩΣ.

Salto-Το βιβλιοπωλείο των Σπορ-Οδός Αγγελάκη-Θεσσαλονίκη.

ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ 6ου ΑΙΩΝΑ ΜΕ ΚΟΠΕΛΕΣ ΔΡΟΜΕΙΣ

ΝΕΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ.ΜΠΡΟΥΤΖΙΝΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΟΥ 35Οπ.Χ-ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΑ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ

Ψηφιδωτό του 2ου π.Χ. αιώνα όπου απεικονείζονται μονομάχοι.

Κονταρομαχίες

επιδείξεις στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης

Δυτικές Μεσαιωνικές κονταρομαχίες.

Υπήρχαν 2 ήδη κονταρομαχιών: Η ''Τζιόστρα''' που ήταν μια μονομαχία 2 έφιππων αντρών  και τα ''tournoi'' που γίνονταν με 2 ομάδες έφιππων ανδρών. Έτσι ο τουρναμές ήταν απομίμηση έφιππου μάχης και η τζιόστρα λειτουργούσε ως απομίμηση έφιππου μονομαχίας.

Ερμής, ο προστάτης του αθλητισμού.

Τα τέσσερα άλογα που κοσμούσαν κάποτε τον Βυζαντινό Ιππόδρομο. Τώρα βρίσκονται στη Βενετία.

Ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου παρακολουθεί αγώνες στον Ιππόδρομο Κων/πολης.

Ο Παίς του Κριτίου.

Αρχαίο Άρμα

Ταυροκαθάψια Κρήτης.

Αμφιθέατρο και παλαίστρα της Πομπηίας

Το παιδί του Μαραθώνα

Κεφαλή πυγμάχου.

Ο Τζόκευ του Αρτεμισίου.