Η Διεθνής Ημέρα Νέλσον Μαντέλα

ΥΠΕΡΜΑΧΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

 

 καθιερώθηκε το 2009 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για να τιμηθεί η «προώθηση και η ποιότητα της ειρήνης» που ασπάστηκε στη ζωή του και για τις οποίες αγωνίστηκε ο πρώην πρόεδρος της Νότιας Αφρικής. 
Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Ιουλίου, ημέρα γενεθλίων του.

Εμβληματική μορφή του αγώνα για την εξάλειψη των ανισοτήτων και των διακρίσεων, φυλακισμένος για 27 χρόνια προτού γίνει ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής στις πρώτες εκλογές χωρίς φυλετικούς διαχωρισμούς, ο Νέλσον Μαντέλα έχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία του 20ού αιώνα ως μαχητής εναντίον του τελευταίου ρατσιστικού καθεστώτος στον δυτικό κόσμο.
Ο Μαντέλα γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918 στο μικρό χωριό Μβέζο, στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, και του δόθηκε το όνομα Ρολιλάχλα Μαντέλα. Το όνομα Νέλσον το πήρε από έναν δάσκαλό του την πρώτη του μέρα στο σχολείο, αλλά στη χώρα θα γινόταν αργότερα γνωστός και απλά ως Μαντίμπα, το όνομα της φυλής του.
Το 1937 στάλθηκε σε κολέγιο μεθοδιστών ιεραποστόλων, όπου για πρώτη φορά στη ζωή του απέκτησε φιλική σχέση με ανθρώπους από διαφορετική φυλή από αυτόν. Τελικά, για να αποφύγει ένα προξενιό, κατέληξε στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου ξεκίνησε σπουδές Νομικής.
Ως φοιτητής αγωνίστηκε για να δοθούν πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα στις πάμπολλες ομάδες αυτοχθόνων στην Νότιο Αφρική.Το 1944 μπήκε στην οργάνωση «Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο» (ANC), ιδρύοντας μαζί με άλλους και τη Νεολαία του ΑΝC.
Στην πολιτική θεώρηση του Μαντέλα θα μπλέκονταν ο αντιαποικιακός αγώνας, η μάχη κατά των θεσμοθετημένων διακρίσεων βάσει φυλής, ο μαρξισμός και ακόμη και η αρχή της αντίστασης χωρίς βία του Μαχάτμα Γκάντι.
Το 1952 ήλθε αντιμέτωπος για πρώτη φορά με το δικαστικό σύστημα του Απαρτχάιντ,όταν του επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι για την πολιτική του δραστηριότητα, με βάση τον νόμο για την "αντιμετώπιση του κομμουνισμού.
Αργότερα τον ίδιο χρόνο άνοιξε, μαζί με τον Όλιβερ Τάμπο, το πρώτο δικηγορικό γραφείο της Νοτίου Αφρικής μόνο με μαύρους νομικούς. Εξασκώντας τη δικηγορία, ο Μαντέλα έκανε εκστρατεία για την καταπολέμηση του Απαρτχαϊντ και το 1956 κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία. Μετά την πολύχρονη δίκη εναντίον του ίδιου και των συγκατηγορούμενών του, οι κατηγορίες τελικά κατέπεσαν.
Το καθεστώς του Απάρτχαιντ σκλήραινε όμως όλο και περισσότερο την στάση του και τελικά το 1960 το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο κηρύχθηκε παράνομο. Μαζί του πέρασε στην παρανομία και ο Μαντέλα, που απομακρύνθηκε από την αρχή της μη βίας. Τελικά, συνελήφθη ξανά, κατηγορήθηκε για σαμποτάζ και απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης και καταδικάστηκε το 1964 σε ισόβια.
Με τον Μαντέλα στη φυλακή και την ηγεσία του εξόριστη, τα μέλη του ANC οι αυτόχθονες της Νοτίου Αφρικής προχωρούσαν σε εξεγέρσεις που κατέληγαν σε αιματηρή καταστολή. Τα στελέχη του ANC που βρίσκονταν στο εξωτερικό επέλεξαν να ξεκινήσουν εκστρατεία στη διεθνή κοινότητα εναντίον του Άπαρτχαϊντ γύρω από ένα πρόσωπο -τον φυλακισμένο Νέλσον Μαντέλα.
Εντός και εκτός Νοτίου Αφρικής, ο Μαντίμπα έγινε το σύμβολο της καταπίεσης και το σύμβολο του αγώνα για ελευθερία και ισότητα.
Οι εξελίξεις, στις οποίες συνέβαλε και η διεθνής κατακραυγή, οδήγησαν στην αποκατάσταση του ANC και την απελευθέρωση του Μαντέλα στις 11 Φεβρουαρίου του 1990. Από την ηγεσία του ANC, ξεκίνησε τις συνομιλίες με την κυβέρνηση για ένα κράτος, στο οποίο όλοι οι πολίτες θα ήταν ίσοι απέναντι στο νόμο ανεξαρτήτως φυλής με την κατάρτιση νέου Συντάγματος.
Τιμήθηκε, μαζί με τον τότε πρόεδρο της χώρας Φρέντερικ ντε Κλερκ, με το Νόμπελ Ειρήνης το 1993. Στις εκλογές του επόμενου χρόνου, το ANC κέρδισε με απόλυτη πλειοψηφία και στις 9 Μαΐου ο Μαντέλα εξελέγη από το νέο Κοινοβούλιο ο πρώτος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής.
Μετά το τέλος της θητείας του το 1999, πήρε μέρος ως διαμεσολαβητής σε διάφορες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στην Αφρική. Τελικά, αποσύρθηκε οριστικά από τα κοινά το 2004 αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας. Οι δημόσιες εμφανίσεις του έγιναν έκτοτε όλο και λιγότερες.
Ο Νέλσον Μαντέλα έφυγε από τη ζωή στις 5 Δεκεμβρίου του 2013.

Ενα μεγάλος Φιλέλληνας.... 

87χρονος Γιώργος Μπίζος, ο πιο στενός φίλος, συνεργάτης και δικηγόρος του  ηγέτη της Νότιας Αφρικής μιλά για τον «φιλέλληνα αγωνιστή»

Ο Νέλσον Μαντέλα έλεγε συχνά ότι «η Ελλάδα είναι μητέρα της Δημοκρατίας και θα ήθελε η Νότια Αφρική να γίνει μία από τις νέες θυγατέρες της» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο 87χρονος Γιώργος Μπίζος, ο πιο στενός φίλος, συνεργάτης και δικηγόρος του Νέλσον Μαντέλα, ο πιο τακτικός επισκέπτης του στα 27 χρόνια της φυλάκισής του. Ο μεγάλος Έλληνας από το Βασιλίτσι της Μεσσηνίας, που έφτασε στη Νότια Αφρική μετανάστης κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Ο Έλληνας που έμαθε στο πλευρό του Μαντέλα να πολεμά μαζί του για το δίκιο, την κατάργηση του απαρτχάιντ και των φυλετικών διακρίσεων, για τα δικαιώματα των αδυνάτων και τη Δημοκρατία.

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Γιώργο Μπίζο ίσως στη δυσκολότερη στιγμή της ζωής του. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του θανάτου του Νέλσον Μαντέλα. Ήταν στο σπίτι τού «στρατιώτη της ελευθερίας», όπου είχε μεταβεί για να συλλυπηθεί την οικογένεια του εκλιπόντος. Δέχθηκε να μιλήσει, αν και η φωνή του δύσκολα έβγαινε από τη συγκίνηση.

«Να πείτε εκεί στην πατρίδα ότι ο Νέλσον Μαντέλα ήταν θερμός φιλέλληνας. Θυμάμαι που, ως πρόεδρος, είχε πει ότι η Ελλάδα είναι μητέρα της Δημοκρατίας και θα ήθελε η Νότια Αφρική να γίνει μια από τις νέες θυγατέρες της».

Ο κ. Μπίζος περιγράφει τη σκηνή όταν ο Μαντέλα ήρθε στην Αθήνα το 2002 και αντίκρισε για πρώτη φορά τον Παρθενώνα από το παράθυρο του ξενοδοχείου του. «Κοίταξε τον Παρθενώνα, κοίταξε και ξανακοίταξε και μου είπε: "Γιώργο, πιστεύω ότι το έχω δει αυτό το θαύμα πριν". Δεν το είχε δει πριν, αλλά στο πνεύμα του ο Παρθενώνας ήταν το σύμβολο της Δημοκρατίας, το οποίο είχε στο μυαλό του».

«Το 1982, θυμάται ο Γιώργος Μπίζος, ο δήμος της Αρχαίας Ολυμπίας τον είχε κηρύξει επίτιμο δημότη της Αρχαίας Ολυμπίας. Μου είπε τότε ο δήμαρχος ότι του στείλανε γράμμα, αλλά δεν μας απάντησε. Του είπα να μην τον κατηγορείτε αυτόν, διότι οι Αρχές δεν δίνουν τα γράμματα, τα οποία δεν τους συμφέρει να μάθει ο Μαντέλα ότι λαμβάνει τιμές από ξένα κράτη. Είπα στον πρόεδρο της Αρχαίας Ολυμπίας ότι το '96 όλοι ελπίζαμε ότι θα γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα και ότι θα έλθουμε μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα στην Ελλάδα. Εννοούσα βέβαια ότι θα έχει απελευθερωθεί και ότι το είχαμε σχεδόν σίγουρο πως οι Αγώνες θα γίνουν το '96 στην Ελλάδα. Όταν επέστρεψα στη Νότια Αφρική από την Ελλάδα και το είπα στον Μαντέλα, ενθουσιάστηκε. "Με κολακεύει πολύ περισσότερο από όλα τα πτυχία και τις τιμές που έχω" μου είπε».

Ολόκληρη η συνέντευξη του Γιώργου Μπίζου:

-Τι ήταν για την Αφρική, αλλά και για εσάς, ο Νέλσον Μαντέλα;

-Ήταν περισσότερο από καλός φίλος. Για πρώτη φορά συναντηθήκαμε στο πανεπιστήμιο το 1948. Ήταν σχεδόν δέκα χρόνια μεγαλύτερός μου. Σχεδόν κάθε μεσημέρι μιλούσε σε συγκεντρώσεις κατά του απαρτχάιντ. Γίναμε φίλοι και τη φιλία αυτή την έσπασε ο θάνατος. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους δικηγόρους. Μαζί παίρναμε υποθέσεις για φτωχούς ανθρώπους με λίγα χρήματα και πολιτικές δίκες χωρίς χρήματα. Γίναμε καλύτεροι φίλοι μέσα στους διαδρόμους των δικαστηρίων. Έγινε Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής στη δεκαετία του ΄90. Ήταν θερμός φιλέλληνας. Θυμάμαι που ως Πρόεδρος είχε πει ότι η Ελλάδα είναι μητέρα της Δημοκρατίας και θα ήθελε η Νότια Αφρική να γίνει μια από τις νέες θυγατέρες της.

-Ήσασταν ο πιο στενός του φίλος, ο άνθρωπος που τον υπερασπίστηκε στα πολλά και δύσκολα χρόνια της φυλακής. Τι θυμάστε από τότε;

Έκανε 27 χρόνια στη φυλακή ως πολιτικός κρατούμενος, αλλά αντί να τον αλλάξει η φυλακή, αυτός κατόρθωσε να αλλάξει τους φύλακες. Γιατί ήθελε να αποδείξει στο καθεστώς ότι μπορούσαμε να συμβιώσουμε ειρηνικά και να μην γίνει ένας καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος, που θα κόστιζε πολλές ζωές και θα υπέφερε η χώρα για γενεές. Το πέτυχε. Έπεισε την τότε κυβέρνηση να αλλάξει δρόμο και τον εμπιστεύθηκαν τελικώς ότι εμείς οι λευκοί δεν είχαμε λόγο να φοβούμαστε ότι αν η εξουσία περάσει στα χέρια των εγχρώμων θα μας κυνηγούσαν και θα μας πετούσαν στη θάλασσα. Ο Μαντέλα κατόρθωσε να πείσει όλους μας ότι δεν ήταν αυτό το πρόγραμμα του κόμματός του. Ο Νέλσον Μαντέλα έφυγε από τη ζωή έχοντας κατορθώσει εν μέρει αυτό που πίστευε, αν και έχουμε μείνει πίσω, ως χώρα, σε μερικά ζητήματα. Ακόμη υπάρχουν ανισότητες, προβλήματα στον τομέα της Υγείας, υπάρχει ανεργία, αλλά και άλλα προβλήματα, που υπάρχουν σε πολλές χώρες του κόσμου. Πιστεύαμε ότι μετά από 20 χρόνια θα ήμασταν κάπως σε καλύτερη κατάσταση, αλλά δυστυχώς δεν το έχουμε κατορθώσει.

-Πόσο αγαπούσε την Ελλάδα ο Νέλσον Μαντέλα;

Ο Μαντέλα ήταν στη φυλακή όταν είχα έλθει στην Ελλάδα εγώ το 1982 και πήγα στην Αρχαία Ολυμπία. Ο πρόεδρος της κοινότητας της Αρχαίας Ολυμπίας δεν μιλούσε αγγλικά και δεν μπορούσε να συνεννοηθεί με τα ξένα μέλη του συνεδρίου, που είχε οργανωθεί στην πόλη. Μου ζήτησε να βοηθήσω στη μετάφραση στα Αγγλικά. Όταν τελείωσε η συνάντηση του προέδρου με τους ξένους προσκεκλημένους, μου είπε: «Παιδί μου, εσύ μιλάς τα ελληνικά, αλλά καλύτερα τα αγγλικά, έχεις τον αέρα τους. Πού τα έμαθες; Του είπα, στη Νότια Αφρική. Με πήγε τότε στο γραφείο του και μου έδειξε μια φωτογραφία του Μαντέλα. Τον έχουμε κηρύξει επίτιμο δημότη της Αρχαίας Ολυμπίας. Και του γράψαμε γράμμα, αλλά δεν μας απάντησε. Του είπα να μην τον κατηγορείτε αυτόν, διότι οι Αρχές δεν δίνουν τα γράμματα τα οποία δεν τους συμφέρει να μάθει ο Μαντέλα ότι λαμβάνει τιμές από ξένα κράτη. Είπα στον πρόεδρο της Αρχαίας Ολυμπίας ότι το '96 όλοι ελπίζαμε ότι θα γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα και ότι θα έλθουμε μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα στην Ελλάδα. Εννοούσα βέβαια ότι θα έχει απελευθερωθεί και ότι το είχαμε σχεδόν σίγουρο πως οι Αγώνες θα γίνουν το '96 στην Ελλάδα.

Όταν του το είπα το περιστατικό επιστρέφοντας από την Ελλάδα στη Νότια Αφρική, ο Μαντέλα ενθουσιάστηκε. «Με κολακεύει πολύ περισσότερο από όλα τα πτυχία και τις τιμές που έχω» είπε. Απελύθη ο Μαντέλα από τη φυλακή, αλλά η Ελλάδα δεν πήρε τους Αγώνες και γι αυτό ήρθαμε αργότερα, το 2002. Τότε υπέγραψε μαζί με τον Γιώργο Παπανδρέου και με τον Μίκη Θεοδωράκη την Ολυμπιακή Εκεχειρία. Ήταν ο Μαντέλα που υπέγραψε πρώτος την Ολυμπιακή Εκεχειρία, δεύτερος ο Γιώργος Παπανδρέου, που ήταν υπουργός Εξωτερικών, εγώ και μερικοί άλλοι στο Μέγαρο Μουσικής, όπου είχε γίνει η εκδήλωση.

-Για την ανθρωπότητα είναι μια τεράστια απώλεια ο θάνατος του Νέλσον Μαντέλα...

Θέλω να σας πω κάτι άλλο για τη σχέση του Μαντέλα με την Ελλάδα. Όταν είδε από το παράθυρο τον Παρθενώνα, κοίταξε και ξανακοίταξε και μου είπε: «Γιώργο, πιστεύω ότι το έχω δει αυτό το θαύμα πριν». Δεν το είχε δει πριν, αλλά στο πνεύμα του ο Παρθενών ήταν το σύμβολο της Δημοκρατίας, το οποίο είχε στο μυαλό του.